Hurda Monitör ve TV Tüpleri
Her yıl milyonlarca televizyon ve monitor doğaya atılmakta ve kurşun, fosfor, kadmiyum, stronsiyum, baryum, arsenik gibi çok tehlikeli ve toksik maddeler ile yenilenebilir olmayan kaynakları içeren materyaller toprağa, suya ve atmosfere karışmaktadır, bu durum çevre ve sağlık sorunlarını beraberinde getirmektedir.
Özel olarak dizayn edilmiş makine sistemi ve özel proses ile, metal kontaminasyonu ve fosfor kaplama ayrıştırılır ve panel cam ile huni cam sisteminde ayrı olarak toplanmasının ardından temizleme sistemiyle işlenmeye hazır hale getirilir.
Silikat iletken kaplama, demir oksit kaplama, aluminyum oksit kaplama vb. kaplama türleri bu proses ile vakum sistemi içerisinde ayrıştırılabilinir. Başta problemli olarak nitelendirilen bu CRT (Cathode Ray Tube; Katot Işınlı Tüp ) atığı işlem tamamlandıktan sonra camın tekrar cama geri dönüşümü olarak diğer bir adıyla “kapalı çevrim” sistemi içerisinde yeni CRT üretiminde kullanılmak üzere faydalı bir ürün haline gelmektedir.
Ancak dönüşümden ya da yeni üretimden gelen kurşunlu cam miktarı, flat ekran teknolojilerinin hayatımıza girişinden ötürü talep edilen miktarın çok üzerindedir.
Fiziksel olarak yapılacak ayrıştırmanın ilk aşaması, plastik arka panelin kaldırılmasıdır. Kablolar, basılı devre kartları, güç sağlayıcıları, elektronik tabancalar, metal muhafazalar, klemensler, maskeleme tabakası (ön camın arka kısmında bulunan fosforun bulunduğu delikli levha) metal çerçeveler vb. metal geri dönüşüm için ayrılan aksamlardır. Geriye kalan kısımlar otomatik temizleme sistemine verilir. Her saat başı belli bir kapasite ile CRT gövdesi kesme/parçalama makinesini besleyen değişken hızlı konveyöre konulur.
Makine içerisindeki bıçaklar, porselen, çini veya cam hamuru yapısındaki frit hat boyunca kesim yaparak huni camları panel camlarından ayırma işlemini gerçekleştirir. Huni cam kurşunlu iken panel cam ise kurşunsuz yapıdadır, ancak her iki parça da aynı proses içerisinde geri dönüştürülür.
Monitör ve televizyonlarda bulunan CRT’ lerin, baryum ve kurşunlu cam fraksiyonları ve plastik arka panelleri dahil ağırlıkça yaklaşık 4’te 3’ ü kadarı geri kazanılır ve geri dönüşüm amacı ile işleme tesislerine gönderilebilinir.
Dikkate alınacak 3 ana yön vardır: Kurşun ve fosforun etkileri, artan e-atık hacmi ve yeni yayınlanan ya da taslak halindeki yönetmeliklerin uygulaması.
Atık kurşunun, İnsan vücuduna, özellikle sinir sistemine ve çevreye verdiği zararlar bilimsel olarak kanıtlanmıştır. Son yıllarda yakıtta, boya çeşitlerinde, boru sistemlerinde vb. yerlerde olduğu gibi elektronik atıklarda da önce Avrupa’da ROHS Direktifi ile ardından da Türkiye’de “Elektrik Ve Elektronik Eşyalarda Bazı Zararlı Maddelerin Kullanımının Sınırlandırılmasına Dair Yönetmelik” in yayınlanması ile sınırlandırılmış ya da yasaklanmıştır.
Katot ışınlı tüpler kurşunlu cam içerirler. Zeminde asidik içerikli taban suyu, kurşunun su yollarına süzülerek karışmasını hızlandırır. Bir televizyonda 1 kg ile 4 kg arasında kurşun olduğu bilinmektedir.
Bir CRT ayrıştırıldığında ağırlıkça yaklaşık olarak aşağıdaki gibi oranlar elde edilmektedir.
Crt Cam: %45-%55
Plastik: % 15-%20
Demir: %5-%8
Bakır Kablo: %4-%6
Klemens: %4-%6
Basılı Devre Kartı: %10-%12
Alüminyum: max. %1
